ERMENİ SORUNU

Soykırımı
hukuku  alanındaki kitap ve makaleleri
ile ün yapmış olan ve  “Ermeni
soykırımı “görüşünü  savunan  Prof. William Schabas ,  Ermenileri  
soykırımı suçlamasından vazgeçip , insanlığa karşı suç kavramını tercih
etme konusunda özendirenlerin   başını
çekenlerden biridir. 20-21 Nisan 2005 tarihinde, Erivan’da yaptığı bir  konuşmada, soykırımı suçu ile İnsanlığa Karşı
Suç  kavramları arasındaki  farka değinmiş, Ermenistan hükumetini ve
Ermeni  militanları  soykırımı suçlaması yerine  Türkiye’yi İnsanlığa Karşı Suç ile itham
etmeye yönlendirmik için  şu gerekçeleri
kullanmıştır: 

–1948 Sözleşmesi Raphael Lemkin’in  önerdiği soykırımı kavramının
sınırlarını  daraltmıştır.Ermeniler  söylemlerinde sürekli olarak Lemkin’in
soykırımı tanımına referans yaparlar;  bu
yalnıştır.. Zira   uluslararası camia
1948 Sözleşmesinde  Lemkin’în tanımından
uzaklaşmıştır.

Ayrıca, Lemkin’in
o dönemde, SSCB’yi  soykırımı suçlusu
olarak  göstermek için  ABD 
istihbarat servisi  hesabına  çalıştığı kanıtlanmıştır[11]

Buna rağmen,
militan Ermeniler ve onları destekleyenler, 1907 La Haye IV sayılı Kara
Savaşları Sözleşmesinin Başlangıç Bölümüne konulan  Martens kaydı (Martens clause) [12]ile
silahlı çatışmalar hukukunu  düzenleyen
kuralların yetersiz kalması  durukunda,
uluslararası hukukun genel ilkelerinin uygulanacağının öngörmesi nedeni ile,
soykırım suçunun bir yapılageliş (teamül) 
kuralı olarak kabul edilmesi gerektiğini ileri sürerler

Başka  hukukçuların bu gerekçeye ilaveten altını
çizdikleri   husus, 1948 Sözleşmesinin
Giriş  bölümünde    ” tarihin  her döneminde 
soykırımının insanlık için büyük kayıplar meydana getirdiğini”  vurgulayan ifadedir.  1948 Sözleşmesi  kaleme alınırken, bu sözler hiç
tartışılmadan  ve  örnek vakalar 
gösterilmeden  Sözleşmeye
kaydedilmiştir; Sözleşmenin  ayrılmaz
parçasıdır. Bazı yorumcular  bu
referansa   dayanarak, Sözleşmeyi
onaylayan Devletletin  yasama
organının  ve  ulusal yargısının, Sözleşmenin bu
saptamasını    yorumlama hakkına sahip
bulunduklarını belirtirler.  Sözlewşmenin
dibacesindeki bu ifadenin tarihte vuku bulan 
” soykırımvari” 
olayları, katliamları, sürgünleri 
soykırımı  olarak  nitelemenin hukuksal dayanağını   oluşturduğunu  belirtirler. 
Bu konuda görüş değiş tokuşunda bulunduğum  bir Fransız Profesör,Fransa Parlamentosunun,
2001 yılında kabul ettiği, “Fransa,
1915  olaylarını  Ermeni soykırımı olarak tanır“
şeklindeki , tek cümlelik, yaptırımsız , “işarî” yasanın   dayanağının da bu yorum olduğunu  söylemişti. B u satırların yazarı  o 
dönemde  Fransa’nın 2001 tarihli
yasasının  1948 Sözleşmesinin yalnış
yorumu olduğunu ve Türkiye’nin Sözleşmesinin IX. maddesinden yararlanarak  UAD 
nezdinde  dava açacağını
düşünenler arasındaydı. Konuyu  daha  etraflı bir biçimde inceledikten sonra bu
görüşümü değiştirdim.  Bu değişikliğin
nedenleri arasında  Sözleşmenin Giriş
bölümünde  bulunan ve yukarıda
belirttiğim ifade  de var. benzer şekilde
Türkiye’nin Ulluslararası Daimi  Tahkim
Divanına başvurmasından da beklediğimiz 
sonucu alamayacağımız kanısındayım. Özetle, Sözleşmenin Giriş
bölümündeki ifadenin Taraf devletlerin 
yasama erklerine   tarihteki  trajik olaylar konusunda  tanımlama yapma marjını  tanıdığı sonucuna varanlar
arasındayım.Bunun  sonucu olarak, bir
uluslararası  mahkemenin, yasama erkinin  yorumunu rengrllryrcrk ya da
değiştirmesini  talep etme yetkisine
sahip olmadığını  düşünüyorum. 

-Soykırımı
suçu kime karşı işlenir?  (Özneler) 

Sözleşmede  “bir gruba mensup şahıslardan” söz
ediliyor.  Hangi gruplara karşı işlenen
cürümler soykırımı sayılıyor?    Sözleşmeye
göre özneler, etnik ,ulusal , ırksal,
dinsel  gruplara mensup kişilerdir.
Dikkat edelim:   mesela yukarıda sayılan
fiiller bir  siyasal gruba (örneğin
ayrılıkçı gerilla veya terör grubuna) karşı   
yapılırsa, o eylem soykırımı çerçevesine girmez;  ceza yasasında kayıtlı başka bir suç  sayılır; 
benzer şekilde  kültürel grup , ya
da bir  cinsel eğilim  grubu da 
soykırımı öznesi sayılmıyor.  Bu
grupların  da soykırımı öznesi
olmaları  sözleşme yapılırken teklif
edilmiş, ama Sözleşmeyi hazırlayan Konferansta 
kabul olunmamıştır.

Soykırımı suçunun
oluşması için cürümün grubun tümüne veya
bir kısımına karşı işlenmesi gerekiyor. 
Cürümün savaş ya da barış sırasında  
işlenmesi  fark etmiyor. 

Suçun
Manevi Unsuru (mens rea  )  ve Özel Kasıt   (dolus specialis) 

Bir  cürümün  
 soykırımı  sayılması için eylemin kendisi yetmiyor.
Sözleşmeye göre,  o fiilde bir  “özel kasıt”  bulunması gerekiyor .  “Özel kasıt” bulunduğu  saptanamaz ise,  o cürüm 
ülkelerin ceza yasalarına göre  ya
da  uluslararası ceza hukuku açısından
da  başka bir  suç sayılıyor; ya da    “insanlığa karşı suç”  olarak 
ta nitelendirilebiliyor. Örneğin, Uluslararası Adalet Divanı  Bosna-Sırbistan davasında Srebrenitsa  soykırımı dışındaki benzer  eylemleri 
soykırımı saymadı; bunların  İnsanlığa Karşı Suç sayılabileceğini ima  ile , UAD’nın 
o suçu yargılama yetkisinin bulunmadığına işaret etti. (Filhakika  Soykırımı Sözleşmesinin IX. maddesine
göre” Sözleşmenin III. maddesinde
kayıtlı  fiillerden herhangi birinden bir
Devletin  sorumluluğu ile ilgili olarak
çıkan uyuşmazlığın taraflarından birinin talebi üzerine Uluslararası Adalet
Divanının önüne  götürülmesi“  mümkündür. 

Hukuku  özel kasıt durumunda,
yalnızca yasayı bilinöli çiğneme iradesini aramakla yetinmemekte, aynı zamanda,
fiilin özel biramaçla gerçekleştirilmesi öğesini aramaktadır.çÖzelkasıt aranan
bir suçta, genel kasıt için olduğu gibi, yalnızca suçun Bir
cürümün  hukuken soykırım sayılması
için     sadece genel kasıt  öğesinin (dolus
generalis) bulunması yetmiyor; 
suçun”özel  kasıtla“  (dolus specialis) işlenmesi gerekiyor.
Genel Ceza Hukuku , özel kasıt durumunda yalnızca yasayı bilinçli çiğneme
iradesini aramakla yetinmiyor, aynı zamanda 
fiilin özel bir amaçla gerçekleştirilmesi öğesini arıyor. Özel kasıt
aranan  bir suçta, genel kasıt  için olduğu gibi, yalnızca suç fiilinin
gerçekleştirilmesibin saptanması ile yetinilmemekte, ayrıca bu fiile iten  amacın da kanıtlanması gerekmektedir.
Soykırım  suçunun aradığı özel kasıt, bir 
grup insanı   kısmen veya tamamen
,sırf  etnik, dinsel, ırksal,ulusal bir
gruba ait olduğu  gerekçesi ile  yok etmektir . Bu görüş,  gerek öğretide, gerek içtihatta tartışmasız
olarak kabul ediliyor.  [13]

Soykırımı konusunda  bugün yaşanan 
görüş ayrılıklarının  
temelinde   soykırımı  suçunun 
oluşması için özel kasıt  aranması
koşulu  yatmaktadır.. 
İhtilafı  somut olarak
“Ermeni soykırımı  suçlamasına”
indirgersek,  Bu suçlamayı yapanlar,
“Osmanlı döneminde bazı zanlıların, Devletin de bilgisi  dahilinde ve yardımı ile     hedef gruba mensup kişileri “(yani
Osmanlı Ermenilerini)  kısmen veya
tamamen  sırf   Gregoryen Ermeni [14]
oldukları   gerekçesi ile) yok
etmişlerdir) tezini  savunyorlar.  Ancak   
böyle bir “özel 
kastın”  varlığı  isbatlanabilmiş  değildir. 
Bunun karşıtı  , o olayların soykırımı
sayılamayacağını ileri sürenlerin görüşleri de aynı oranda geçerlidir. 

Soykırımı kavramının karmaşıklığı

Kabul etmek
gerekir ki  uluslararası  soykırımı 
hukuku alanında uzman olmayan bir kişinin, bir gazetecinin, bir
siyasetçinin , hatta bazı  hukukçu  ya da kimi sosyal bilimcilerin   soykırımı suçunun oluşması için  şart olan 
-ve yukarıda  anlatılan-  “özel 
kasıt”  öğesini   kavraması  
zordur. Bu muhtemelen  – geri adım
atm ak istemeyen-kimilerinin işine 
gelmiyor.  Ayrıca,  tarihte 
vuku bulmuş  olaylar
konusunda  özel kasıtın isbatı adeta
imkansızdır.

Bu konuyu
tartıştığım  kişilerden bazıları,
tartışma   yukarıda  ele alınan hukuksal ayrıntıya gelince,
aramızdaki  görüş değiş tokuşunu  soykırımı kavramı dışına taşımışlardır ;  “önemli
olan çok sayıda Osmanlı  Ermenisinin
hayatını, malını mülkünü kaybetmiş olmasıdır, buna ne ad verileceği  bizim bakımımızdan önemli  değildir “  diyerek”, görüşmeden  kaçmışlardır; ancak  o şahıslar, 
olaylara “sonuçları
bakımından soykırımıdır“  demeğe
devam ediyorlar. (Önyargının ortadan
kaldırılması son derecede zor). Bu söylemlerinin  hukuksal dile , ” actus reus   soykırımı sözleşmesinde kayıtlı eylemlerden
biridir; o halde  o eylem soykırımı  sayılmalıdır” olarak  çevrilebilir. Oysa,  bu yorumun doğru olmadığı, hemen aşağıda
kayıtlı  UAD’nın Hırvatistan-Sırbistan
kararında   belirtilmiştir. 

Uluslararası Adalet Divanında
Hırvatistan-Sırbistan davası örneği

Vurgulamak
istediğimiz  farkı   daha iyi anlatabilmek için somut   bir örnek verelim:  Hırvatistan ve Sırbistan birbirlerini  soykırımı suçu işlemekle suçladılar ve
Uluslararası Adalet Divanına  
başvurdular.  Divan, kararını  Şubat 2015’te verdi. Divan, kararında , gerek Sırbistan’ın, gerek Hırvatistan’ın -
birbirlerine karşı- Soykırımı 
Sözleşmesinde kayıtlı  – biraz
önce saydığımız- eylemleri yaptıklarını kabul etti.  Ama, kararın bir sonraki  bölümünde, bu eylemlerin özel kasıtla
işlendiğinin isbatlanamadığını , bu nedenle iki ülkenin  birbirlerine karşı soykırımı suçu
işlemediklerini  yazdı.

UAD’de görülen
Bosna-Sırbistan davasında,  sadece
Srebrenitsa katliamında özel kasıt bulunduğu karara kaydedilmişti;
Sırbistan  bu  suçu
önlememekten kabahatli 
bulunmuştu  ve bunun karara
yazılamasının  Sırbistan için  yeterli 
ceza  sayılacağı   vurgulanmıştı.  Oysa, Bosna’da Sıplar tarafından yapılan  diğer katliamlar da Srebrenitsa ‘da vuku
bulan trajediden neredeyse farksızdı. 
Anlaşılan, UAD bu konuda bir orta yol aramıştır.Neden? Zira, AB  politik açıdan Hırvatistan  ile Sırbistan’ın  Avrupa Birliğine alınmasına karar
vermişti.Bir AB adayının soykırımı 
suçundan mahkum edilmiş bulunması 
AB’ni rahatsız edecekti. 

Bu yorumu da  UAD’nin kararlarının politik etkilerden uzak
olmadığına işaret etmek için  eklemek
istedik.   UAD’nin Srebrenitsa  kararı Mahkeme üyeleri dışında kimseyi tatmin
etmedi;dünya basını  kararı çok
eleştirdi.

Soykırımı Sözleşmesi   geriye doğru yürütülemez.

Uluslararası
Adalet Divanı Hırvatistan-Sırbistan davasında – 2015-  yılında 
bu konuda da   kesin kararını
verdi  ve 
Soykırımı  Sözleşmesinin,
yürürlüğe girdiği tarih olan  Aralık
1951′ den geriye doğru uygulanamayacağını 
belirtti. 

Soykırımı  suçunu 
“Yetkili Mahkeme” 
saptar.

Soykırımı
Sözleşmesinin etkin ve yaygın 
biçimde   uygulamaya
geçirilmesini  frenleyen  bir başka kural daha  vardır. Sözleşmeye
göre,  soykırımı kararını   verecek olan yetkili mahkeme,  eylemin yapıldığı ülkenin mahkemesidir.  Ayrıca, 
taraflar anlaşırlar ise   bir
uluslararası ceza mahkemesi yetkili olabiliyor. 
Bu   durumda  akla gelen 
ilk soru şudur:  diktatörlükle  ya da despot 
bir lider tarafından yönetilen bir ülkede,  -büyük olasılıkla- yargı da  bağımsız olamayacağından, o ülkenin
mahkemesinden kendi idaresini ve yöneticisini suçlayan   soykırımı kararı çıkması  mümkün 
değildir.  Mesela, bir   Afrika ülkesinin diktatörü, o ülkede yaşayan
etnik veya dinsel bir  grubun  yok edilmesi  
emrini  verse  bile, ülkenin mahkemesi  diktatörünü 
soykırımı suçu zanlısı olarak 
yargılayıp   mahkum edebilir mi?
Etmez, edemez .  Benzer şekilde,  o despot veya onun talimati ile hareket
eden  yasama ve yürütme erkleri   davanın 
bir uluslararası ceza mahkemesin de görülmesine rıza göstermez.  Böylece zanlılarn- siyasal kararla-
yargılanmaktan kurtulur. 

Evrensel Yargı Yetkisi tanınması konusundaki
gelişmeler

Zanlının yargılanmaktan
kurtulması – en azından demokratik ülkelerde- 
kamu vicdanını rahatsız etmekte, adalet duygusunu  zedelemektedir. Buna karşı   ne önlem 
alınabilir?  Bazı siyasetçiler ve
hukukçular, suç işleyenin cezasız kalmamasını teminen  evrensel yargı sisteminin ya da yetkisinin[15]
benimsenmesini önermişlerdir. Kimi ülkeler 
bu  uygulamaya  geçmiştir. Soykırımı Sözleşmesinde  öngörülmemiş olmasına rağmen,  örneğin Belçika’da, Almanya’da bazı
zanlılar  başka ülkelerde
işledikleri  soykırımı suçları gerekçesi
ile  yargılanmışlar ve mahkum  edilmişlerdir. (Belçika bazı Afrikalı zanlılar için bu uygulamayı yapmıştır;
Almanya  bir Hırvat generali Münih’te
yargılamış ve mahkum etmiştir. )Ancak, Belçika’da,  dünyanın çeşitli yerlerinden ve örgütleri
tarafından ulusal Belçika  mahkemelerine
intikal ettirilen  bazı dosyalar,
uluslararası  krizlere  neden olmaya başlamış,  bunun üzerine Belçika Hükumeti  yabancı 
siyasetçilerin  veya devlet
adamlarının Belçika Mahkemelerinde 
yargılanması uygulamasını  askıya
almıştır.  Burada da  siyasal mülahazaların  devreye girdiğini  ve yargı erkini etkilediğini görüyoruz.

1948 Soykırımı
Sözleşmesini hazırlayan konferansta , Sözleşmenin ölü doğma tehlikesini
hissedenler, yetkili  mahkeme
konusunda   “evrensel yargı  yetkisinin” kabulünü teklif etmişler,
ancak  bu öneri  oylanarak reddedilmişti. O dönemde, başta
SSCB  olmak üzere bazı ülkeler, kendi
mahkemelerinden başkasına  
güvenmedikleri için,  evrensel
yargı yetkisini kabul etmemişlerdi [16]. 

Bu  açığı kapatmak isteyen bazı hukukçular
ve  ülke hükumetleri , soykırımı gibi
ağır bir  suçu  işleyenin 
cezasız kalmaması için  çözüm
arayışına  girmişler ve Uluslararası Ceza
Divanını kuran  Roma  Statüsünü kabul ederek, soykırımı
yanında  ve ondan çok daha geniş olan İnsanlığa Karşı Suç  kategorisini oluşturmuşlardır. Bu suç
kategorisine yukarıda değindik.

Avrupa Birliği    2008
yılında  Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı hakkında   bir Çerçeve Kararı kabul etmiş
ve tüm AB ülkelerini, ulusal ceza yasalarını bu Çerçeve Kararına uyum sağlamak üzere
değiştirmeğe çağırmıştır. AB Çerçeve Kararı, 
soykırımının inkarını cezalandırmayı da öngörmektedir. Birleşik Krallık
başta olmak üzere bazı AB ülkeleri ceza yasalarında böyle bir  revizyon yapmayı kabul etmemişlerdir. AB
Çerçeve Kararı,   bir eylemin soykırımı
sayılması hakkında  AB ülkelerine
alternatifler sunmuştur. Bu 
alternatiflerden ilkine  göre, bir
suçun soykırımı sayılması için yetkili mahkemenin karar vermesi gerekir. (Bu
seçenek 1948 Sözleşmesinn öngördüğü sistemdir). Seçimlik  bir diğer alternatife göre ise,   AB üyesi ülke, kendi parlamentosu (başka
ülkede de vuku bulmuş olsa bile ) bir eylemi veya cürümü soykırımı  olarak nitelemiş ise, o  AB ülkesinin mahkemesi   anılan 
soyırımını inkar  edeni   cezalandırabilecektir.  (Buna
göre , mesela, Yunanistan, yaptığı ceza yasası
revizyonu ile,  kendi  parlamentosu tarafından varlığı kabul edilmiş
bulunan Pontus Soykırımı iddiasını 
reddeden  bir kişiyi soykırımını
inkar suçundan mahkum edebilecektir). 

Bu  alternatif, 
ilk bakışta,  1948 Soykırımı
Sözleşmesine aykırıdır.  Ancak ,   Sözleşmeye  
aykırılığjına  şu nedenlerle göz
yumulduğu gerekçesi öne
sürülmektedir:   a)  soykırımı zanlısının yargılamadan kurtulması
böylece önlenecek, adalet yerini 
bulacaktır; b) soykırımının inkarı 
bir çeşit ırkçılık sayılmaktadır 
  ulusal yasayı
öncelikle  uygulamalı ve ırkçılığı
cezalandırmalıdır;  c) ulusal  yasama organının ve ulusal mahkemenin  takdir yetkisi güçlendirilmelidir.

Bu konuda farklı
gelişmeler   gözlenmektedir:
örneğin,   son olarak  2016 Şubat ayında, Fransa  Anayasa Konseyi,  Holokost’u 
inkar  edenleri cezalandırmayı
öngören Gayssot yasasının  diğer  soykırımı iddialarını inkar edenlere  de uygulanmasını talep eden   bir 
davayı  reddetmiş ve  “ancak
yetkili mahkeme  tarafından varlığı
saptanan  soykırımlarının inkarının
cezalandırılabileceğine” hükmetmiştir.   Bilindiği gibi 
Fransa Anayasa Konseyi  iki yıl
önce, Ermeni soykırımını inkar edenlerin cezalandırılmasını öngören bir
kanunu  Fransa Anayasasına aykırı bularak
iptal etmişti. 

Buna rağmen, iç
politika nedenleri ile Fransa Cumhurbaşkanı Hollande,  AİHM eski Başkanı (şimdi emekli)  Costa’ya   
Anayasa Konseyi tarafından iptal edilen, yukarıda değindiğimiz yasanın
yerini alacak ve Ermeni soykırımını inkar edeni cezalandıracak  yeni bir yasa 
hazırlaması   talimatını
iletmiştir. Bu örnek  bazı ülkelerde iç
politika mülahazalarının  büyük önem
taşıdığını  kanıtlamaktadır. 

Fransa  Anayasa Konseyinin  son kararı 
ve   AİHM’nin  İsviçre-Perinçek davasında verdiği  karar muvacehesinde  AİHM eski Başkanının nasıl bir formül icad
edebileceği  merak  konusudur. 
(AİHM  Büyük Dairesi    Dr. Doğu Perinçek’in “Ermeni soykırımı
bir uluslararası  bir yalandır”  sözleri nedeni ile İsviçre’de mahkum
edilmesini AİHSözleşmesinin 10 maddesinde 
kayıtlı ifade özgürlüğünün  
ihlali  olarak nitelendirmiş,
İsviçre’yi  mahkum eylemişti.) 

Soykırımı suçunda Devletin sorumluluğu

Ermeni militanlar
ve onları destekleyenler  Osmanlı
Devletini  Ermeni soykırımına iştirak
etmekle   suçlarlar ve  bu konuda verilen zararlardan  ardıl Devlet 
olarak Türkiye Cumhuriyetinin de sorumluğu olduğunu  vurgularlar; dayanak olarak,  1948 Soykırımının Önlenmesi ve Cezalandırılması
Sözleşmesinin 9.[17]
maddesini  önesürerler. Anılan 9. madde,
Sözleşmesinin 3.  maddesinde [18]
belirtilen fiillerin herhangi birinden bir Devletin sorumlu olabileceğini
belirtmiştir.

Ancak,
burada  altını çizmemiz gereken bir kaç
husus  bulunuyor:  Sözleşme, 
soykırımı suçunu  gerçek
şahısların  işleyebileceğini amirdir.
Zaten uluslararası hukuka göre Devlet 
soykırımı suçunu ika eylemekten yargılanamaz. Ancak,
Devlet,a)soykırımını önlemez ise , b)soykırımında bulunulması için işbirliği
yaparsa, c) soykırımını doğrudan ve aleni surette kışkırtırsa ,d)
soykırımına  bir şekilde  iştirak ederse, sebep olduğu haksız fiili 
tazmin ile yükümlü olabilecektir

Ermeni soykırımından doğacak tazminat
sorumluluğu konusunda, Türkiye Cumhuriyetinin 
Osmanlı devletinin  ardılı olarak
tazmin yükümlülüğü taşıdığı hususu   
doktrinde   çok tartışmalıdır[19]. 

Nihayet, Devletin  tazminat sorumluluğu konusu bir özel
anlaşma  (lex specialis)  ile  
çözümlenmiş ise,  bu özel anlaşma
hükümleri   öncelikle uygulanır[20])

Ermeni militanların  hukuk ve yargı  alanında bugüne kadarki girişimleri

Ermenilerin
tazminat sağlama girişimleri[21]

Ermenilerin
tazminat  sağlama konusundaki girişimleri
yeni değil .  Önce,   Kaliforniya Medeni Hukuku  Usul Yasasının  Eyalet Meclisince değişmesini sağladılar ve
Ermeni talepleri için zaman aşımı süresini uzattılar. Sonra   Fransız AXA ([22]) ve New York Sigorta
([23])Şirketlerine  şantaj yaparak  toplam 37,5 
dolar sızdırdılar. Bu paraların 
büyük bölümü  avukatların
hesabında  eridi; skandal ortaya çıktı;
avukatlar birbirlerine düştüler ve karşılıklı davalı oldular; özetle  bir 
uluslararası  rezalete imza
attılar.  Alman Münih  Reassürans Şirketi  Ermenilerin 
şantajlarına boyun eğmedi ve ABD’de  
uzun  bir hukuk mücadelesi
sonunda  davasını kazandı. Ama bu dava
süreci bize   militan Ermenilerin -bazı
yargıçları şantaj, tehdit ve çıkar sağlayarak elde etme-alanında  her 
ahlak dışı yolu 
deneyebildiklerini  kanıtladı[24]. 

Ermenilerin
avukatları, Kaliforniya’da on bin Ermeni adına, (eski Norwich Union ve
Commercial Union şirketlerini devralan) Aviva şirketine e dava açtılar,
26 milyon telep ettiler, ancak  sonuç.
alamadılar([25]).

2006 yılında Varujan
Değirmenciyan ve diğer ABD’li Ermeniler tarafından Alman Deutsche Bank’a ve
Dresdner Bank’a, avukatları MarkGeragos ve Kabateck tarafından açılmış olan bir
davada [26])
Alman Bankalarına 1915 yılından önce aileleri tarafından tevdi edilmiş olan ve
daha sonra Türk Hükumeti tarafından “yağmalandığını” iddia ettikleri Ermeni
mallarının satışından sağlanarak o Bankalara yatırılmış bulunduğunu iddia
ettikleri 7 milyon doların kendilerine ödenmesini talep ettiler. Ermeniler
ABD’de açtıkları bu davayı da kaybettiler. 

Gene, ABD ‘de yaşayan Ermeniler, avukatları vasıtasi ile  Türkiye Cumhuriyetine , T.C.Merkez Bankası
ile Türkiye Ziraat Bankasına  da
dava  açtılar ve tazminat talebinde
bulundular.([27])
([28])  ([29]). Davacılar,
Türkiye’nin ve davalı bankaların, uluslararası hukuka, uluslararası anlaşmalara
ve Türk hukukuna aykırı olarak haksız kazanç elde ettiğini,insan hakları ihlali
yaptığını iddia ettiler Türkiye, bu davada (diğer
avukatlar meyanında) Günay Evinç adında 
çok yetenekli Türk asıllı ABD vatandaşı bir  hukukçu tarafından savunuldu; sonunda ABD
Federal yargıcı Dolly M. Gee, 26 Mart 2013 tarihinde bu  davaları da reddetti.

Tahmin olunabileceği gibi , bütün bu
süreçlerde ceplerini  dolduranlar,
Ermenilerin  avukatları  oluyor. 

Kozan’daki
manastır hakkında Anayasa Mahkemesine başvuru;

Ermeniler , son
olarak, Türkiye’deki avukatları vasıtası ile, Kozan’daki bir Manastır’ın,  sahibine veya Katolikosluğa devri için  T.C. Anayasa Mahkemesinde dava açtıklarını
ABD’de yaptıkları bir basın toplantısı ile açıkladılar.  Anayasa Mahkemesi ulusal yargı yollarının
tüketilmemiş bulunması gerekçesi ile  bu
davayı  büyük olasılıkla  reddetmesi beklenir. Avukatlar bunu bilmez
olur mu? Biliyorlardır tabii.  Ancak ,
davayı  aynı gerekçe ile reddedeceğini
bildikleri AİHM’e taşımak istiyorlar. Amaçları 
siyasal propaganda.   Türkiye’ye
dışardan yapılacak baskılarla sonuç alacaklarını sanıyorlar. 

Türkiyeden talep edilen tazminatın mikdarı:

Ermeniler
Türkiye’den talep ettikleri tazminatın 
adını ve mikdar ını tesbit eden bir rapor da yazdırdılar.
Daşnaksutyun  örgütü tarafından
tarafından  finanse edilen,”Ermeni
Soykırımı Tazminatları İnceleme Grubu”(AGRSG) tarafından yazılan ve Eylül
2014’te yayımlanan”Ermeni Soykırımına İlişkin Tazminat Sorunu-Adalet
Yoluyla Çözüm” başlıklı  bu raporu  ABD’de
Worchester Üniversitesinden Heny C. Theriault [30]
Başkanlığında,bir heyet  yazmış.

Raporda Ermeni
soykırımının 1915-1918 ile 1919-1923 tarihleri arasında iki safhada uygulamaya
konulduğu , Osmanlı ve Rus Ermenilerine zarar verildiği ileri sürülüyor. Sonuç
olarak,soykırımı suçundan görülen zararların onarılması için el konulan
malların iadesi veya iade edilemeyen mallar için tazminat ödenmesi;tazminatın,
mağdurların yaşamasını sağlayacak önlemlerle takviyesi isteniyor;Ermeni dosyası
ile ilgili “zararın telafisi”kuralları çerçevesinde toprak iadesi de
öngörülüyor.

Raporda, ABD
Başkanı Wilson Hakemliği Kararlarının, yürürlüğe girmemiş bulunan Sevres
Anlaşmasına göre  öndegelimi bulunduğu,
bu kararların bugün için de bağlayıcı olduğu; 
“Wilson Ermenistan’ının işgalinin Türkiye’nin uluslararası
yükümlülüklerinin ihlali olduğu söyleniyor; Türkler ve Ermenilerin ve tarafsız
kişilerin katılacağı bir “Ermeni Soykırımı Gerçekler ve Zararın Tazmini
Komisyonu” AGTRC kurulması öneriliyor. 
Sanki Türkiye Ermenistan’a karşı 
savaş kaybetmiş te, tazminat ödeyecek havasındalar.

Sözünü ettiğimiz
raporda, kapsamlı bir onarım paketi bağlamında şu öneriler yapılmış: 1)Tanıma,
Özür Dileme, Eğitim ve Anma; 2)Ermenilerin ve Ermenistan’ın desteklenmesi;3)
Türkiye’de bulunan Ermeniler ve Türk olmayan tüm grupların rehabilitasyonu; 4)
Mal iadesi, Ölenlere mağdurlara ve malına elkonulanlara tazminat verilmesi.

Tazminat
konusunda  ABD’deki geçmiş bazı
uygulamalardan hareket ederek ayrıntılı hesaplamalar yapılmış: ABD Hayat
Sigortası Şirketlerinin ve ABD İşçi Bürosunun olası getiri ve enflasyon
hesapları da göz önünde tutularak Türkiye’nin ödemesi gereken meblağ
70.030.167.080 dolar olarak hesaplanmış. Bir başka hesaplama biçimi de 1919
Paris Barış Konferansında uygulanan yöntem; o dönemdeki rakkamlar New York
Hayat Sigortası hesaplama biçimi ile 2014 yılına uyarlandığı takdirde, yaklaşık
41.500.000.000 dolara ulaşılmaktaymış. Buna enflasyon kaybı eklenince
87.120.217.000 dolara varılıyormuş. Buna 
soykırımının ikinci  bölümünü
teşkil eden 1919-1923 kayıpları da eklenince Türkiye Cumhuriyetinden toplam
104.544.260.400 dolar tazminat istenmesi gerekiyormuş[31].

Kimi  diyaspora Ermenileri bu talepleri  Türkiye’yi ziyaretlerinde bile  dillendiriyorlar. Ülkemizde, Ermeni iddiaları
konusunda  farklı düşünenlerin
alınmadığı  bir  çok toplantı yapılıyor.Yurt dışında    yayımlanan 
her kitap Türkçeye   terceme  ediliyor; bunları   Türkiye’de 
kitapçılarda  satın almak mümkün .
Bazı kaynaklar bu çeviri ve basım 
giderlerini cömertgçe karşılıyor. Ermeni görüşlerine aykırı düşünceleri
ve verileri  Fransa’da, başka Avrupa
ülkelerinde  ABD Üniversitelerinde ve
tabii Emenistan’da   açıklamak ise yasak.
İsviçre Dr.Doğu Perinçek’i Ermeni iddialaının uluslararası bir yalan olduğunu
söylediği için mahkum etti. Bu mahkumiyet AHM tarafından iptal olundu.

Devletin haksız fiil ile verdiği zarar konusundaki
sorumluluğu ilkesi

Militan Ermeniler
ve kendilerini destekleyenler, tazminat taleplerinin hukuksal dayanağını
şöyle   açıklıyorlar: “Bir Devletin görevlileri, haksız
fiilleri  ile bir  zarar oluşturursa, uluslararası hukuka göre,
o devlet  bunu tazmin ile mükelleftir
.Uluslararası Hukuk Komisyonu  2001
yılında 53. oturumunda Uluslararası
Haksız Fiillerin Oluşturduğu Zararlar Hakkındaki Sorumluluk Konusunda bir
Sözleşme  taslağını kabul etmişti. Bu
taslak henüz Anlaşma haline dönüşmemiştir. 
Gene de hukukun genel  ilkeleri
uyarınca, haksız fiil ile bir başkasına zarar veren bunu tazmin etmekle
mükelleftir. Ermenilere göre,  Osmanlı
Devleti döneminde Osmanlı Ermenilerine yapılan haksız fiillerle verilen
zararların tazmini konusunda, Osmanlı Devletinin ardılı olan Türkiye
Cumhuriyeti  sorumludur.” 

Ancak,
Ermeniler  bu konuda bile aldatma taktiği
uyguluyorlar. Zira sözünü ettiğim 
Anlaşma taslağının 55.maddesine
göre, ihtilaflı konuda yapılmış bir özel anlaşma(lex specialis) var ise,-yani uyuşmazlık veya zarar bir özel anlaşma
ile çözüme bağlanmış ise- bu özel anlaşma 
hükümleri, genel ilkenin önüne geçer.

Yukarıda da
belirtildiği gibi,Türkiye’nin Rusya ve Ermenistan ile akdettiği Moskova ve Kars
Anlaşmaları, Fransa ile yaptığı Ankara Anlaşması, Lozan Anlaşması ve ABD ile
akdettiği 24 Aralık 1923 ve 1934 Tazminat Anlaşmaları ,bunları akdeden
Devletler açısından,Devletin tazminat konusundaki sorumluluğunu  nihai olarak çözüme bağlayan özel
anlaşmalardır. Türkiye ABD ile yaptığı anlaşma gereğince  2. Dünya Savaşının ortalarına kadar  ABD’ye 
borcunu ödemiştir[32]).
ABD ile yapılan anlaşma, Ermeni asıllılar dahil, ABD’nin  Türkiye Cumhuriyetinden bu alanda hiç bir
tazminat talebi kalmadığını hükme bağlamıştır. 
[33]

Doğal olarak,
militan Ermeniler, yukarıda saydığımız özel anlaşmalardan ya  hiç bahsetmezler ya da bunları   tutarsız bahanelerle yok saymaya
yeltenirler.

Ermenilerin Tazminat talebini  hukuksal temele dayandırma arayışları

Gerek Ermeni
diyasporasının, gerek Ermeni kilisesinin, gerek Ermenistan Cumhuriyetinin  tazminat taleplerini hukuksal temele
dayandırma alanında hukuksal danışma 
çalışması  olmuştur. Ancak, bu
çalışmaların hemen hepsi, Ermeniler açısından, 
düş kırıklığı  sonucunu
vermiştir  [34].  Bu çalışmalar hakkında son  bir örnek vermekle yetinelim:

Şubat  2012’de  
Lübnanda, Antelias’ta Ermeni Kililya Katolikosluğu tarafından”Ermeni
soykırımı. Tanıma’dan…Onarım’a “başlıklı bir Konferans düzenlendi    Bu konferansta  ileri sürülen görüşlerin  büyük çoğunluğu  Ermenilerin tazminat sağlama çabalarının  hukuksal alanda başarı sağlayamayacağına
işaret  ediyor.. Bu  görüşlerin bir bölümüne örnek olarak  kısaca değinelim:

“
Ermenilerin varlığı çoktan sona ermiş olan Osmanlı Devletinden taleplerinin
meşru olup olmadığı tartışmasını  pratik
sonuçları yoktur; bu olsa olsa  ilgi
çekici bir entellektüel temrin sayılabilir.(
Patrick Duberry )”

“Uluslararası
Ceza Divanı  Ermeni tazminat taleplerini
ele alma konusunda uygun  merci değildir;
Divan 2002 yılında yürürlüğe girmesinden önce vuku bulan herhangi bir cürüm
konusunda yetkili değildir;  …
soykırımı suçunun  olmazsa olmaz koşulu
olan özel kasıtın  ve suçun  tek merkezden planlanlanmış olduğu gibi
hususların  isbatı mümkün değildir; bu
durum açılacak davaların başarı şansını zayıflatır;  günümüzün
uluslararası  hukuku geçmişte değil,  yakın zamanda   işlenen soykırım suçları ile
ilgilenmektedir; bu itibarla eskiden işlenmiş suçlar hakkında açılacak
davalardan fazla bir şey beklenemez. (Dow Jacobs)”

“1948
Soykırımı Sözleşmesi geriye doğru yürütülemez; (Marco
Roscini)”

“Mal iadesi,
geniş anlamda tazminat kavramının içerdiği seçeneklerinden sadece
biridir.Diğer  seçenekler arasında
Ermenilerin “gerçeğe ulaşma hakkı”bulunmaktadır. Türkiye’deki siyasal
ve toplumsal gelişmeler, müzakere edilerek bulunacak bir çözümün sadece
Ermenlere değil, Türkler açısından da yararlı olacağını ortaya çıkarmaktadır. (Richard Wilson);”

“Ermeniler
tazminat sağlama konusunda yabancı ülke mahkemelerinde açacakları davalardan
bir sonuç sağlayamazlar;bu durumda ius
humantatus yani insancıl hukuk   devreye sokulabilir; uluslararası hukuk
alanındaki gelişmeler insan haklarını korumaya yönelik olarak gelişmektedir;
hukuk dışında”ahlaksal veya siyasal mülahazaların”bu gibi
durumlarda başarı şansı bulunabilir.Uluslararası hukuk bir ülke mahkemesinin
bir başka Devleti yargılama yetkisi bulunmadığına işaret etmektedir. (Marc
Brus)”

Anılan konferansta ,Taner Akçam emval-i
metruke sorunsalına değinmiş, bunların satışından sağlanan fonların Hazineye devredildiğini,
ancak bu fonların sahiplerine ödenmesini Devletin engellediğini; 1923 Lozan
Anlaşmasının mezkur iadeyi öngördüğünü, ancak bu yükümlülüğün de karmaşık
hukuksal engeller konularak yerine getirlmediğini, bu durumda mahalli Türk
yargısının, – çıkarılan sürekli engellere rağmen- Ermeni taleplerinin dermeyan
edilebileceği hukuksal yol olduğunu belirtmiştir.  Sait Çetinoğlu ise soykırımı dönemi
sonrası istimlakleri ele almış, gayrı müslim vakıflarla ilgili gelişmeleri
anlatmış, bu alanda AİHMde alınan kararları irdelemiş, 1936 kararnamesin
hakkında bilgi vermiştir.

“Bağışlama”sorunsalı
ile “uluslararası hukukta af” hukuku askıya alan araçlardı;  bir süre sonra uluslararası hukukun araçları
haline gelmişlerdir.  Önemli olan mağdur
ve eylemcinin barışmanın sağlanmasıdır. (Gabriele Della Morte)”

“Toplu tazminat ödenmesi ile bireysel
onarım  sağlanması  farklı 
hukuksal süreçlerdir.Ermenilerin talepleri kişisel mala ilişkindir. Bu
talepler meşru olabilir, ancak yalnışlıkla Ermeni soykırımı tazminat davası
olarak tanıtılıyor. Oysa, pazarlık sonucu sağlanacak  tazminat  
Ermeni soykırımı eyleminin verdiği zararın karşılığı değildir;sigorta
şirketlerinin vecibelerimne  ya da
istimlak edilen mallara ilişkindir. Uluslararası hukuk sistemi  toplu 
haklara  değil, bireysel haklara
cayanır ve bugüne kadar ileri sürülen Ermeni tazminat taleplerinin çerçevesi bu
taleplerin karşılanması açısından yetersizdir.(Henry Theriault ) Avrupa Birliği (AB)  Adalet Divanında  iki Ermeni tarafından açılan ve  Avrupa Parlamentosunun (AP) soykırımı tanıma
kararının

Türkiye-
AB ilişkilerini  dordurmasını amaçlayan
dava

AB Adalet Divanı Ermenilerin taleplerini
reddetmiş  ve “AP kararının
1915-1917 olayları hakkında siytasl nitelikli görüş içerdiğini, bu kararın  siyasal nitelikli bir bildiri olduğunu ve
hukuken uygulanması  açısından bir
zorunluluk doğmadığını ” açıklamıştır [35]

-Ermeni
Soykırımı  savının yadsınmasının  ( inkarının) cezalandırılması;  Ermeni soykırımı iddiası yanında  karşı görüşü yayımlayanı mahkum  ettirme 
çabaları 

 (Ermeni
soykırımı  savından  ayrı olarak) soykırımı  suçu işlendiğinin  yadsınmasının cezalandırılması  bazı ülkelerin ceza hukukuna girmiştir. Bu
konudaki  ceza kanunu  düzenlemelerini  Avrupa Birliğinin  Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı Çerçeve Kararına  dayandıran ülkeler  vardır. (Örneğin
Yunanistan  ve  Kıbrıs Rum Yönetimi).Bazı ülkeler  sadece Holokost’un inkarın ı cezalandırırlar.

Bir ülkenin 
veye bölgesel örgütün yasama organı, yetkili mahkeme kararına
bağlanmamış bir  suçu, soykırımı ilan
edebilir  mi? Bunun yadsınmasını  inkar suçu sayabilir mi?

1948 Soykırımı
Sözleşmesinin bu konudaki kuralları 
açıktır. Bu sorulara verilecek cevap olumsuzdur.

Ancak,  ulusal veya yerel  yasama meclisleri  siyasal karar veren kurumlardır. O   yasama meclisinde  -tek bir oy farkla – oluşacak  çoğunluk, (uluslararası hukuka itibar
etmeden)  bir eylemi  soykırımı 
olarak tanımlayabilmektedir 
Örneğin  İsveç Parlamentosu
Hükumetin karşı göreğşğne rağneb bir oy farkla Ermeni soykırımını tanıyan bir
karar almıştır. Yunan yasama meclisi 
Pontus  soykırımının varlığı
konusunda  benzer bir karar almıştır.

Fransa
Parlamentosu  da
2001 yılında  tek cümle ile “Fransa
Ermeni soykırımını tanır” 
şeklinde    bir yasa kabul
etmiştir. Bundan önce de  Fransa
Cumhurbaşkanı Mitterand, Vienne kentinde yaptığı bir konuşmada  Ermeni soykırımını  tanımıştı. 
Fransa Parlamentosu,  daha
sonra,  Ermeni soykırımını  inkar edenleri  cezalandırmayı öngören bir  yasa kabul etmişti; ancak bu yasa  Fransa Anayasa Konseyi tarafından  anayasaya aykırılık sebebi ile iptal
olunmuştu.  Son olarak,  gene Fransa Anayasa Konseyi,  verdiği bir kararda  bir cürümün soykırımı  sayılması için  yetkili
mahkeme tarafından  bu yönde bir
kararın  bulunması gerektiğini  gerekçesine yazmıştır.

İsviçre ceza
yasasının mükerrer 261 
maddesi (hangi soykırımı olduğuna
açıklık kazandırmadan) “bir soykırımının”  inkarını cezalandırmayı  öngörmektedir. İsviçre Mahkemesi, o ülkede
Ermeni soykırımı konusunda  bir genel kanaat
(consensus) bulunduğu  gerekçesi ile,
“Ermeni sohkırımı bir uluslararası yalandır” diyen  Doğu-Perinçek’i soykırımını inkar yoluyla
ırkçılık yapmaktan mahkum etmişti. Bu karar, soykırımını inkarın keyfi biçimde
cezalandırılması  örneğidir.  Ancak, 
İsviçre yargısı  bu alanda kendi
içinde   çelişkilidir;  hatta 
ayrımcılık taşıyan uygulamalara da imza atmıştır. Üç yıl önce, iki
İsviçreli gazeteci, Uluslararası Adalet Divanı tarafından kabul edilen  kesinleşmiş hüküm haline dönüşmüş bulunan
Srebrenitsa soykırımının, soykırımı sayılamayacağını yazmışlardı. Haklarında
soykırımını inkar  davası  başlatılmış, ancak her iki gazeteci de  bu suçtan aklanmışlardı.  Zira,İsviçre yargısı bu gazetecilerinbu
söylemle   ırkçılık yapmak istemedikleri
sonucuna varmış, böylece  soykırımının
inkarı fiiline, inkarın ırkçılık amacı ile yapılması   koşulunu 
eklemiştir.  Soykırımı suçunun
inkarının cezalandırılması konusunda 
uluslararası  camiada  tek düze 
uygulama yoktur.

Öte yandan, çok
sayıda ülkenin yargısının,   Yahudi
Kırımını  (Holokost’u)   “varlığı    kesin olarak saptanmış  bir gerçeğin 
inkarı ” sayarak 
cezalandırdığını görüyoruz.  Bunun
hukuksal dayanağı, savaş sonrası toplanan Nürnberg mahkemeleri kararlarıdır.
Yeri gelmişken hemen  ilave  edelim: uluslararsı yargıya göre Ermeni
olayları ile  Holokost arasında paralelllik  yoktur.

Herşeyden
önce,   salt hukuk tekniği açısından ,
Holokost, soykırımı suçu  değildir
“kategorisine girer. Bunun sebebi, Soykırımı Sözleşmesinin 1948 yılında
yapılmış; 1951 yılında yürülüğe girmiş; 
ve geriye doğru işletilmeyeceğinin Uluslararası Adalet Divanı  tarafından nihai  hükme bağlanmış olmasıdır; Holokost  suçu 
Uluslararası  1948de Nürnberg  mahkemesi tarafından    varlığı saptanmış  bir 
karardır . Ermeni tehcirinin soykırımı olduğuna dair bir yetkili  mahkeme kararı  bulunmamaktadır.